در دل کویر، جایی میان تاریخ و افسانه‌ها، شهری به نام شهر سوخته وجود دارد؛ یک گنجینه باستانی که با کشف آثارش، رازهای هزاران ساله تمدنی پیشرفته را برای بشر بازگو کرده است و حالا تنها بقایای آن در دل خاک های داغ کویر باقی مانده اند. در این محوطه باستانی، داستان‌هایی از فرهنگ‌ها، هنرها، و دستاوردهای تمدن‌های کهن نهفته است که هنوز هم پس از گذشت قرن‌ها، توجه محققان و باستان‌شناسان را جلب می‌کند. چه بر سر این شهر باستانی آمده است و چگونه توانسته در آن دوران‌های دور به عنوان یک مرکز مهم فرهنگی و تجاری مطرح شود؟ با مجله تور جهانگردی همراه شوید تا در مورد این شهر باستانی، اطلاعات جذاب کسب کنید.
جدول محتوا
شهر سوخته کجای ایران است؟
شهر سوخته که به زبان سیستانی به نام شَرِ سُخْتَه شناخته می شود، یکی از مستقرهای باستانی مهم ایران است که در منطقه هامون و 50 کیلومتری جنوب شهر زابل واقع شده. این شهر در گذشته در نزدیکی رودخانه هیرمند و در کنار دریاچه هامون قرار داشت و در واقع بر روی آبرفت‌های حاصل از مصب رود هیرمند بنا شده و زمانی در حاشیه این رودخانه شکوفا بوده است.
شهر سوخته به‌عنوان یک تمدن پیش از تاریخ شناخته می‌شود که قدمت آن به هزاره سوم پیش از میلاد می‌رسد. این محوطه باستانی به‌ویژه به دلیل کشف گورستان‌ها، آثار معماری، و دست‌ساخته‌های هنری که در آن یافت شده است، شهرت دارد.
آثار کشف شده در شهر سوخته
شهر سوخته در ۱۳۴۹ هجری شمسی (۱۹۷۰ میلادی) توسط دکتر یوسف مجیدزاده کشف شد و از آن زمان تاکنون بسیاری از آثار باستانی و فرهنگی این منطقه به‌دست آمده است. برخی از مهم‌ترین کشفیات این شهر شامل:
- سفال‌های منقوش
- اشیاء برنزی و سنگی
- کشف یک تابوت انسانی
- آثار معماری
- سکونتگاه‌ها و گورستان‌های باستانی
این کشفیات نشان‌دهنده یک تمدن پیشرفته و پیچیده در این منطقه بوده و نشان می‌دهند که شهر سوخته در گذشته دارای معماری و سیستم‌های آبیاری پیچیده‌ای بوده است.
ویژگی های فرهنگی و اجتماعی شهر سوخته
شهر سوخته در دوران خود یکی از مراکز مهم فرهنگی و تجاری ایران بوده است. بر اساس یافته های باستان‌شناسی، ساختارهای اجتماعی و تجاری شهر به‌طور ویژه بر روند تبادل کالا و فرهنگ‌های مختلف تأثیرگذار بوده است. همچنین، جایگاه مهم این شهر در منطقه باعث شده تا از آن به‌عنوان یک نقطه ارتباطی میان تمدن‌های مختلف یاد شود.
اهمیت تاریخی
شهر سوخته به‌عنوان یک میراث جهانی شناخته می‌شود و از لحاظ تاریخی و فرهنگی در سطح جهانی اهمیت دارد. این محوطه باستانی به‌ویژه برای مطالعه تاریخ ایران و منطقه سیستان اهمیت فراوانی دارد و نشان‌دهنده یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین تمدن‌های بشری در فلات ایران است.
علت سوختن شهر سوخته
گفته می شود؛ افول تمدن شهر سوخته به دلیل حمله‌های اقوام مهاجم همسایه و همچنین تغییر مسیر رودخانه هیرمند بوده است. برخلاف تصورات عمومی، در شهر سوخته آتش‌سوزی رخ نداده و هیچ شواهدی از جنگ‌افزارها در این منطقه یافت نشده است. بنابراین، برخلاف آنچه که ممکن است به اشتباه گفته شود، دلیل اصلی افول این شهر باستانی به جنگ یا آتش‌سوزی نسبت داده نمی‌شود، بلکه به دلایل طبیعی و تغییرات محیطی و حملات خارجی مربوط است.
پس از افول تمدن شهر سوخته، در دوره‌های بعدی، مردمان کوچ‌نشین برای تهیه غذا در این منطقه، زمین را می‌کندند و آتش روشن می‌کردند. به دلیل این فعالیت‌ها، سطح وسیعی از خاکستر در منطقه به جا ماند. وقتی اولین باستان‌شناسان به این محوطه باستانی وارد شدند، با مشاهده این خاکسترها، تصور کردند که در اینجا آتش‌سوزی رخ داده است. به همین دلیل، به طور اولیه نام شهر سوخته را بر آن نهادند.
